Bebeklerde Pişik Sorunu ve Alt Değiştirme

Uzunca bir süre alt değiştirme ve temizliği açısından size muhtaç olacak bebeğinizin sağlıklı olması için altının temiz ve kuru olması çok önemlidir. Besleneme ve uyku düzenine de etki edebilecek bu konudaki olumsuz durumlar tüm ev halkının huzurunu kaçırabilecek düzeye gelebilir

Bu sayfalarda bebeğinizin altını değiştirmek için dikkat etmeniz gereken noktalar ve pişik sorununun oluşmaması veya oluştuğunda yapılması gereken uygulamalar konusunda sizin için hazırladığımız bilgilendirmeler bulacaksınız.

Pişik

Pişik Nedir?

Pişik bebeklerin en sık karşılaştığı cilt sorunlarından biridir. Pişik sorunu ile karşılaşmayan bebek sayısı çok azdır. En sık 0-18 aylar arasında karşılaşılır. Pişik bulguları alt bezinin temas ettiği yerlerde özellikle kalça derisinde, karın alt bölgesinde, makat çevresinde hafif kabarık-kızarıklık ile başlar. İlerlerse çok yaygın bir alanı kaplayabilir, kızartılı küçük şişlikler (papüller), içi su dolu kabarcıklar (veziküller) görülebilir. Daha ağırlaşırsa sulantı, deride yer yer soyulma ve yüzeysel ülserler oluşabilir. Eğer pişik enfekte olursa bu deri döküntüleri parlak kırmızı bir renk alabilir, irinli sivilceler görülebilir ve genişleyebilir. Kırmızı döküntüler bezin temas alanının dışına çıkarak yayılabilir.

Pişik Nasıl Oluşur?

Farklı tipleri ve nedenleri olan pişik için birden fazla faktörün bir araya gelmesi söz konusudur. Fakat pişiğin temel nedeni ıslaklıktır. Aşağıda pişiğe en fazla sebep olan nedenler sıralanmıştır.

Islak Kalmak. Bazı bebeklerin altı uzun süre değiştirilmediği zaman veya bazen de bebeğin cildi aşırı hassas ise uzun beklenmediği halde pişik oluşabilir. Tek kullanımlık bezler ıslaklığı bebeğe yansıtmayı oldukça azaltsa da, yine de ortamın nemli olması diğer faktörlerin eklenerek kolaylıkla pişiğe yol açmasını sağlar.

Tahriş. Bir çok neden bebek cildinde tahrişe yol açabilir. Bezin deriye sürtünmesi (bezin küçük gelmesi, çok sıkı bağlanmış olması ya da gerekli sıklıkta değiştirilmemesi), bezdeki kimyasal maddeler-parfümler (her bezde farklı maddeler vardır, marka değiştirildiğinde pişik oluşumuna dikkat etmek gerekir), kumaş altbezi kullanıyorsa bunları temizlemek için kullanılan sabun ve temizleyiciler ve özellikle silme işlemi için kullanılan ıslak mendiller, bez üzerine naylon külotlar giydirilip cildin uzun süre havasız kalması tahrişe neden olabilir.

İdrar (amonyak). İdrar uzun süre cilt üzerinde kaldığında pH değişikliğine bağlı olarak bakterilerin idrardaki üreyi amonyağa dönüştürerek pişiğe yol açması en önemli sebeplerden biridir. Üst üste tekrarlayan bu olay bir süre sonra pişiğe yol açar.

Dışkı. Cilt üzerinde uzun süre kaldığında tahrişe yol açar. Dışkıdaki enzimler idrar ile birlikte pişik tehlikesini artırır. Dışkılama sıklığı ile dışkının sulu (ishal, antibiyotik tedavisi) olması pişik oluşumunda rol oynayabilir. Ayrıca oluşmuş pişik varsa enfeksiyon eklenmesi ile durumun kötüleşmesine sebep olabilir.

Gıda değişikliği. Anne sütü alan bebeğin formül mamaya başlaması ya da katı gıdalara geçmesi, dışkının kimyasını değiştirerek bebeğin cildini tahriş edebilir. Anne sütü almaya devam eden bebeklerde ise; annenin yediği-içtiği besinler, bebeğin hassas olduğu maddelerden oluşuyorsa yine pişik görülmesine neden olabilir.

Hijyen kurallarına dikkat etmemek. Alt temizliği sonrasında ortamın kirli kalması pişik oluşumuna sebep olabilecektir.

Diş çıkarma. Dönemsel fizyolojik farklılıklar, örneğin diş çıkarma ishale neden olarak pişik oluşumuna neden olan faktörlerden biridir.

Enfeksiyon. Pişik yukarıda sayılan faktörler aracılığıyla oluşur ve başlangıçta mikroplar olaya dahil olmamıştır. Tedavisi bu aşamada çok daha kolaydır. Zamanında müdahale edilmeyen pişik, tahriş olmuş deri yanında ısı ve nemin yükselmesi ile mikropların üremesi için ideal ortamı yaratır. Bu durumda "enfekte pişik" olur. Pişik enfeksiyonuna en çok neden olan mikroplar stafilokok bakterisi ve kandida türü mantardır. Kandidaya bağlı enfeksiyonlar; içi dolu sivilce şeklinde kırmızı pütürlere ya da yanmış, sıyrılmış gibi bir görüntüye neden olur. Kızarıklık yukarılara, karın bölgesine doğru ilerleyebilir.

Pişiğin Tedavisi ve Önlenmesi

Pişiğin hem önlenmesi hem de tedavi edilmesinde en önemli adım alt kuruluğunu sağlayıp, pişik oluşturan kısır döngünün kırılmasıdır. Bu bölümde anlatılanlar uygulandığında pişik sorunu büyük ölçüde geçecektir. Hangi durumda doktora başvurulması gerektiği de ileride sıralanmıştır.

• Bebeğin altının temiz ve kuru kalması için bez sıklıkla kontrol edilmeli ve ıslaklık varsa bekletilmeden değiştirilmelidir. Tek kullanımlık bezler jelleri sayesinde ıslaklığı en aza indirebilirler, fakat pişik sorunu varsa bu bezler de ıslandığında kısa sürede değiştirilmelidir.
• Eğer kumaş bez kullanılıyorsa, bezler yıkandıktan sonra 15 dakika kadar kaynatılmalı ve çok iyi durulanmalıdır.
• Bebeğin altının değiştirilmesi sırasında ortam ısısı ayarlandıktan sonra, mümkün olduğunca hava almasının sağlanması çok önemlidir. Hatta bez ıslak değil ve değiştirilmesi gerekmiyorsa sıklıkla havalandırma faydalı olacaktır (genellikle bebekler bu rahatlama sırasında ihtiyaçlarını da giderebilirler bu da ıslaklığa hemen müdahale etmek için fırsat yaratacaktır).
• Bez bağlanmadan önce bebeğin cildinin iyice kuru olduğundan emin olunmalıdır. Eğer havalandırılmaya vakit ayılırsa, bu süreç kuruluğu sağlayacaktır.
• Alt değişiğimi sırasında temizliğe çok dikkat edilmesi, ılık su kullanılması, ıslak mendil kullanılmaması yararlı olacaktır.
• Alt temizliği sırasında cilt yumuşak hareketlerle temizlenmeli ve kurulanmalıdır. Bastırmak, ovuşturmak cildi tahriş edecektir.
• Bez çok sıkı kapatılmamalıdır. Alt bezinin üstüne sentetik giysiler giydirilmemelidir.
• Pişiğe karşı krem kullanımı da oldukça faydalı olacaktır. Normal şartlarda bebeğin cildine krem sürülmesi gerekmez. Pişik olduğu zaman çinko oksit veya vazelin (petrolatum) içeren kremlerin ince bir tabaka şeklinde sürülmesi gerekir (kalın tabaka şeklinde sürüldüğü zaman, temizlenme sırasında güçlük çıkaracak ve tahrişin artmasına sebep olacaktır). Pişik kremleri bezin sürtünmesi ve dışkı ile idrarın cilde ulaşıp tahriş yapmasını, cilt üzerinde koruyucu bir tabaka oluşturarak önler. Bazı ürünler formüllerinde cildin iyileşmesini sağlayıcı maddeler de içererek pişik tedavisine yardımcı olurlar.
• Pudra kullanılmamalıdır. Pudra tozları havada uzun süre asılı kalabilir ve solunum yolu ile bebeklerin akciğerlerine gitme olasılığı vardır.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalıdır?

Hafif derecede pişiklerin tedavisi ve önlenmesi yukarıdaki öneriler uygulandığında rahatlıkla yapılabilir. Orta veya şiddetli pişiklerde doktora gidilmesi gerekir. Pişiğe enfeksiyon eklenmesi veya pişik oluşumuna kontak dermatit denen egzamanın neden olması daha ileri tedaviyi gerektirmektedir.

• Pişik, bebek 6 haftalıktan önce ortaya çıkarsa
• Aldığınız önlemlere rağmen pişik bir haftayı geçmişse
• Enfeksiyon belirtileri varsa
  • Cildin daha parlak kırmızı renk alıp, kasıklara doğru yayılması
  • İçi su dolu kabarcıklar ve küçük yaralar oluşması
  • İçi su veya cerahat dolu büyükçe kabartılar oluşması
  • Kırmızı döküntülerin bez bölgesinden dışarı (kollar, yüz, saçlı deri) çıkması Bebeğin ateşinin olması
• Bebeğiniz kilo kaybediyor veya her zamanki kadar beslenmiyorsa,

Doktorunuz duruma göre kortizonlu krem, antibiyotikli krem, mantar kremi veya ağızdan antibiyotik başlayarak pişiği tedavi edecektir.

Bebeklerde Alt Değiştirme

Bebeğiniz kaka yaptıysa, “aman gecikmeyin” size söylenecek ilk sözümüz olacaktır. Bebeğinizin günlük bakımının en önemli bölümlerinden biri olan alt bakımının, ilk aylarda ortalama günde 7-12 civarında olması beklenebilir. Büyüdükçe bu miktarlarda azalma olacaktır. Bu konuda size ters gelen bir şey varsa en kısa sürede çocuk doktorunuza danışmanız gerekir.

Beslenme öncesi altı kirli veya bebek huzursuz ise altının değiştirilmesi gerekir, çünkü altı kirli bebek gerektiği kadar emmeyebilir. Diğer yönden beslenme ile bağırsak hareketleri arttığından dolayı beslenme sonrası dışkılama olabileceği için, bebeğinizin altını değiştirmeniz gerekebilir.

Eğer bebeğinizin cilt bariyerinde bozulma, pişik veya pişiğe gidiş gibi bir sorun yoksa kaka yapmadığı sürece bez daha uzun süre kalabilir. Fakat kaka varsa en kısa sürede temizlenmedir.

Kullanılacak Malzemeler

Bez: Tek kullanımlık bezler ile pamuk bezler arasında yapılan karşılaştırmalar sonucu ekonomik anlamda bir fark olmadığı görülmektedir. Fakat tek kullanımlık bezlerin emicilik oranları daha iyi olduğu ve ıslaklığı bebeğe hissettirmedikleri için daha konforlu olduğu söylenebilir. Diğer yönden tek kullanımlık bezler bebekleri daha iyi sarmakta ve istenmeyen kaçaklar daha az oranda görülmektedir. Pişik gelişimi açısından da tek kullanımlık bezler tercih sebebidir.

Silme malzemesi: Kullanım rahatlığı sağlasalar da ıslak mendil ve havluların özellikle ilk aylarda kullanımından kaçınmakta yarar vardır. Ev dışında olunduğu zaman pratik yarar sağlayan bu ürünler kullanılabilirken, cildin koruyucu tabakasını bozduğu için alkol içerenleri kesinlikle kullanılmamalıdır. Bunun yanında bazı markaların herhangi bir kimyasal madde içermeyen yalnızca suyla ıslatılmış ıslak mendilleri de kullanılabilir.

İlk iki ay için bebeklerde yalnızca önceden kaynatılmış ve kullanım sırasında ılıtılmış su ve pamuk kullanılmalıdır (yeni doğan bebekler için hazır satılan dikdörtgen şeklinde bebek pamukları veya makyaj temizlemek için kullanılan disk pamuklar bu açıdan kullanım kolaylığı sağlamaktadırlar).

İki ay sonrasında ise yine mümkün olduğunca hazır ıslak mendil veya havlu kullanmak yerine yine su ile devam edilmesi iyi olacaktır. Bu dönemde artık pamuk yerine önceden katlanmış hazırlanmış tuvalet kağıdı kullanılabilir (tercihan kalitesine ve yumuşaklığına güvenilen 3 katlı tuvalet kağıtları).

Alt değiştirme minderi ve koruyucu örtü: Bebeğinizin rahatı için alt değiştirme işlemine uygun yapılmış bir minder veya mat faydalı olacaktır. Altı açıldığında rahatlama yaşayan bebekler yine idrar veya kaka yapmak isteyebilirler. Bu gibi istenmeyen bulaşma durumlarını kontrol altına almak için, alt değiştirme minderi ölçülerine göre tasarlanmış “yatak koruyucu örtü” kullanmanızı tavsiye ederiz.

Atık poşeti veya kovası: Alt değiştirme sırasında çıkan atık ürünlerin etrafa yayılmaması için elinizin altında bulunması iyi olacaktır.

Pişik önleyici veya koruyucu kremler: Pişik başlıklı bilgilendirme kısmında bu konu ile ilgili açıklamalara bakınız.

Değiştirme İşlemi

Ön Hazırlık

Bütün malzemeler önceden hazırlanmış ve hemen elinizin altında kolayca ulaşabileceğiniz mesafede olmalıdır.

Alt değiştirme işlemi öncesi eller yıkanmış olmalıdır.

Değiştirme işlemi yaptığınız yerin bebek açısından güvenli olması çok önemlidir. Bir süre sonra kendi kendine dönmeyi başaran bebekler, gözünüzü bir an için ayırdığınızda düşebilmektedirler. Ev kazalarının önemli bir kısmı alt değiştirme sırasında malzeme temini veya atıkların uzaklaştırılması için yalnız bırakılan bebeklerin düşmesi sonucu oluşmaktadır.

Bebeğinizin en azından vücudunun yarısı çıplak kalacağı için çok sıcak veya soğuk olmayan, hava akımı almayan bir yerde altının temizlenmesine dikkat edilmelidir.

Adım adım Değiştirme işlemi

Kirlenmiş bezin değiştirme işlemi 4 basamakta gerçekleştirilir.

1- AÇMA; Kirli bez söküldükten sonra, bebeğin iki ayağını da acıtacak kadar sıkmadan bir elinizle kavrayıp ayaklarını yukarı kaldırın. Diğer elinizle bebeğin alt bezini, yukardan aşağı doğru kaydırarak alın, ve bebeğin poposunun altına doğru katlayın. Böylece poposuna bulaşmış olan katı dışkıların çoğu beze gelecektir ve siz popoyu temizlerken eski bez örtünün kirlenmesine biraz engel olabilecektir.

2- TEMİZLEME; Temizliği her zaman önden arkaya, yani bebek yatarken yukardan aşağıya doğru yapın, karın hizasından popoya doğru yapılan temizlik özellikle kız bebeklerin idrar yolları sağlığı için (dışkının idrar yollarına bulaşmaması amacıyla) önerilmektedir. Erkek bebekler içinse önce anüs çevresini, sonra pipisini çekmeden yavaşça kaldırarak pipisinin altını ve testislerinin etrafını en son da pipisini yukardan aşağı doğru temizleyebilirsiniz. İdrar temizliğinde olduğu gibi, kaka temizliğinde de ılık su ile ve uygun bir silme malzemesi yeterli olacaktır. Silinen alan değiştirilirken, silme işlemini yaptığınız pamuk veya kağıt ürün mümkün olduğunca az kullanılmalı (yani aynı mendil, kağıt veya pamukla tekrar tekrar silinmemeli), sık sık değiştirilmelidir.

3- KURULAMA; Ayrıca iyi kurulamak ve havalandırmak gerektiğini aklımızda tutmalıyız. Yumuşak havluyla, tuvalet kağıdı veya pamuk ile hafif dokunuşlarla-sürtmeden- bebeğin silinen bölgelerini özellikle kıvrımları kurulamak çok önemlidir. Ortam sıcaklığı ve vaktiniz müsaitse bebeğin altını temizledikten sonra bezi kapamadan evvel bir dakika kadar açık tutmanız hem bebeğinizin hoşuna gidecektir hem de altının tam kuruduğundan emin olabilirsiniz.

4- KAPAMA; Yeni temiz bezi bağlarken bel kısmını çok sıkmayınız, çok gevşek de olmamalıdır, iki parmağınız bebeğin bezi ile göbeği arasına rahatça girebiliyorsa bu sıkılık yeterlidir. Yeni doğan bebeklerde bez değişimi sonrası, bezin ön tarafının katlanması, henüz düşmemiş veya yeni düşmüş olan göbeğe baskı yapmayı engelleyecektir. Bez bağlandıktan sonra parmağınızı bacak çevresinde dolaştırarak, katlamış kenarlar dışa doğru düzeltirseniz sızıntı olması engellenebilir.

Alt değiştirme işlemi sonrası ellerin tekrar yıkanması gerektiği unutulmamalıdır.

Erkek Bebeklerde Dikkat Edilecekler

Bebeklerin çoğu, özellikle erkek bebekler bez açıldığında hissettikleri serinlikle çiş yapmaya meyillidirler, bunun için ya bezi gevşetip biraz bekleyin çişi gelmişse eski beze yapsın ya da yakınınızda bulunduracağınız bir peçeteyi, siz altını temizleyene kadar olası etrafı ıslatmalara karşı pipisinin üstüne koyabilirsiniz. Erkek bebeklerde temizlik sırasında sünnet derisi asla geriye çekilmemelidir.

Bezi kapatırken erkek bebeklerin pipisini aşağı doğru yönlendirmek göbek hizasına kadar ulaşabilecek ıslaklıkları engelleyebilir.

Kız Bebeklerde Dikkat Edilecekler

Kız bebeklerde idrarın çıktığı üretra ile dışkının çıktığı anüs birbirine çok yakın olduğu için idrar yolu enfeksiyonlarının görülmesi erkeklere göre oldukça fazladır. Dışkının idrar yoluna bulaşmasını önlemek için kızlarda silme işleminin idrar yolundan anüse doğru, yani ön taraftan arkaya doğru yapılması çok önemlidir. Bunun yanında silme işlemi tek bir hareket ile yapılmalı, kirli pamuk/mendil özellikle bu bölgede bir daha silme işlemi için kullanılmamalı ve atılmalıdır. Vajina girişi ve küçük dudaklar arasında kalan dışkı artıkları unutulmamalı, bu bölge nazikçe ama mutlaka temizlenmelidir.